Thanh toán bằng vàng theo hợp đồng quyền chọn và phương pháp hạch toán.

Để hạn chế rủi ro liên quan đến việc thanh toán bằng vàng thì sử dụng Hợp đồng quyền chọn là một trong những giải pháp tối ưu, mang lại hiệu quả kinh tế cao trong thanh toán.

Hiện nay, việc sử dụng các công cụ này ở các doanh nghiệp còn chưa phổ biến và cũng chưa có chuẩn mực hướng dẫn cụ thể. Xuất phát từ thực tế trên, chúng tôi đề xuất một số giải pháp hạch toán liên quan đến việc lựa chọn hợp đồng quyền chọn trong việc thanh toán các giao dịch mua bán bằng vàng.

Hợp đồng quyền chọn là hợp đồng diễn ra giữa các tổ chức tài chính, hoặc giữa một bên là các tổ chức tài chính và một bên là các doanh nghiệp.

Hợp đồng quyền chọn có hai loại:
- Hợp đồng quyền chọn mua (call option): là thỏa thuận cho phép người mua có quyền mua vàng của các tổ chức tài chính với mức giá định sẵn vào ngày đáo hạn hợp đồng.
- Hợp đồng quyền chọn bán (put option): là thỏa thuận cho phép người bán bán  vàng cho các tổ chức tài chính với giá định sẵn vào ngày đáo hạn hợp đồng.

Hợp đồng quyền chọn có đặc điểm:
- Không bắt buộc các bên phải mua hoặc bán vàng.
- Chỉ quy định quyền mua hay bán, mà không bắt thuộc thực hiện nghĩa vụ của mình.
- Người mua có thể thực hiện quyền hoặc bán quyền cho người khác hay không thực hiện quyền. Để thực hiện quyền này, khi ký kết hợp đồng người mua phải trả quyền phí, giá trong hợp đồng gọi là giá thực hiện và ngày định trong hợp đồng là ngày đáo hạn. Tương tự như vậy đối với người bán trong hợp đồng quyền chọn bán.
- Tùy theo từng loại mà hợp đồng quyền chọn có thể thực hiện tại bất kỳ thời điểm nào trước ngày đáo hạn hoặc đến ngày đáo hạn.

Từ những đặc điểm trên của hợp đồng quyền chọn, trong phạm vi bài viết này chúng tôi đi vào thực hiện hạch toán các nghiệp vụ kinh tế có liên quan đến giao dịch mua hoặc bán được thanh toán bằng vàng theo hợp đồng quyền chọn.

Hạch toán nghiệp vụ mua hàng thanh toán bằng vàng theo hợp đồng quyền chọn mua:

Nguyên tắc hạch toán

Khi mua tài sản phát sinh bằng vàng thì giá trị ghi sổ của tài sản và của nợ phải trả phải được quy đổi từ vàng ra đồng Việt Nam theo giá thực tế tại ngày mua.

Khi đáo hạn hợp đồng quyền chọn mua, nếu giá vàng trên thị trường nhỏ hơn giá thực hiện trong hợp đồng quyền chọn, doanh nghiệp không nên thực hiện hợp đồng. Vì mua ngoài để thanh toán sẽ có lợi hơn.Còn trong trường hợp giá vàng trên thị trường lớn hơn giá thực hiện trong hợp đồng quyền chọn, doanh nghiệp nên mua theo giá thực hiện trong hợp đồng quyền chọn.

Khi thanh toán cho người bán bằng vàng thì việc quy đổi từ vàng ra đồng Việt Nam được thực hiện như sau:  Bên Nợ Tài khoản nợ phải trả người bán được quy đổi theo giá ghi sổ số toán, bên Có Tài khoản tiền (chi tiết vàng) được quy đổi theo giá thực hiện hoặc giá ghi sổ kế toán. Phần chênh lệch được phản ánh vào doanh thu tài chính (nếu lãi) hoặc chi phí tài chính (nếu lỗ).

Quyền phí và các chi phí phát sinh liên quan đến hợp đồng quyền chọn được ghi nhận vào chi phí tài chính.

Phương pháp hạch toán
Phản ánh quyền phí:
            Nợ TK635 – Chi phí tài chính (quyền phí)
            Có TK111,112
Khi mua vật tư, hàng hoá, tài sản bằng vàng:
            Nợ TK152,153,156,211…Quy đổi theo giá thực tế mua
            Nợ TK133 (nếu có)
            Có TK331 -Phải trả người bán (quy đổi theo giá thực tế mua)

Khi đến hạn thanh toán, DN mua vàng để thanh toán:

Trường hợp 1: Nếu giá vàng trên thị trường nhỏ hơn giá thực hiện, doanh nghiệp không nên thực hiện hợp đồng quyền chọn mà nên mua ngoài. Khi đó kế toán ghi:
            Nợ TK111(3), TK112(3) – Theo giá mua thực tế trên thị trường 
            Có TK111(1,2), TK112(1,2)

Trường hợp 2: Nếu giá vàng trên thị trường lớn hơn giá thực hiện, doanh nghiệp thực hiện hợp đồng quyền chọn. Phần chênh lệch giữa giá thị trường và giá thực hiện được ghi nhận là một khoản lãi và được phản ánh vào thu nhập khác. Kế toán ghi:
            Nợ TK111(3), TK112(3) – Giá mua thực tế trên thị trường
            Có TK111,112 – Giá thực hiện của hợp đồng quyền chọn
            Có TK711 – Chênh lệch giá thị trường lớn hơn giá thực hiện

Khi dùng vàng thanh toán cho người bán: 
            Nợ TK331 – Quy đổi theo giá ghi sổ kế toán
            Nợ TK635 – Chênh lệch giá ghi sổ kế toán nhỏ hơn giá thực hiện
            Có TK111(3), 112(3) – Quy đổi theo giá thực hiện
            Có TK515 – Chênh lệch giá ghi sổ kế toán lớn hơn giá thực hiện

Hạch toán nghiệp vụ bán hàng thu bằng vàng theo hợp đồng quyền chọn bán

Nguyên tắc hạch toán

- Doanh thu và bên Có Tài khoản nợ phải thu khách hàng phát sinh bằng vàng được ghi nhận theo giá bán vàng thực tế tại thời điểm bán hàng.

- Khi khách hàng thanh toán nợ và đáo hạn hợp đồng quyền chọn, nếu:
            + Giá vàng trên thị trường lớn hơn giá thực hiện thì doanh nghiệp không nên thực hiện hợp đồng. Lúc này, bên Nợ Tài khoản tiền sẽ quy đổi theo giá thị trường và bên Có Tài khoản nợ phải thu khách hàng quy đổi theo giá ghi sổ kế toán. Phần chênh lệch được ghi nhận vào doanh thu tài chính. (nếu lãi) hoặc chi phí tài chính (nếu lỗ).
            + Giá vàng trên thị trường nhỏ hơn giá thực hiện, doanh nghiệp bán vàng cho tổ chức tài chính. Lúc này, bên Nợ Tài khoản tiền sẽ quy đổi theo giá thực hiện và bên Có Tài khoản nợ phải thu khách hàng quy đổi theo giá ghi sổ kế toán. Phần chênh lệch được ghi nhận vào doanh thu tài chính (nếu lãi) hoặc chi phí tài chính (nếu lỗ).

- Quyền phí và các chi phí phát sinh liên quan đến hợp đồng quyền chọn được ghi nhận vào chi phí tài chính.

Phương pháp hạch toán

Phản ánh chi phí mua quyền chọn bán:
            Nợ TK635 – Chi phí tài chính (phí quyền chọn)
            Có TK111,112

Khi bán vật tư, sản phẩm, hàng hoá cho khách hàng, kế toán ghi:
            Phản ánh giá vốn
                        Nợ TK632 – Giá vốn hàng bán
                        Có TK152,155,156
            Phản ánh doanh thu và nợ phải thu khách hàng
                        Nợ TK131- Nợ phải thu khách hàng (vàng quy đổi theo giá bán thực tế)
                        Có TK511-Doanh thu bán hàng và CCDV
                        Có TK333(1) - Thuế GTGT đầu ra (nếu có)

Khi khách hàng thanh toán và đáo hạn hợp đồng quyền chọn, nếu:

Nếu giá vàng trên thị trường lớn hơn giá thực hiện, doanh nghiệp không thực hiện hợp đồng và sẽ bán vàng ra thị trường. Kế toán ghi:
            Nợ TK111(3), 112(3) – Vàng quy đổi theo giá thị trường
            Có TK131 – Vàng quy đổi theo giá ghi sổ kế toán
            Có TK515 – Chênh lệch giá thị trường lớn hơn giá ghi sổ kế toán và giá thực hiện.

Nếu giá vàng trên thị trường nhỏ hơn giá thực hiện, doanh nghiệp thực hiện hợp đồng. Kế toán ghi:
            Nợ TK111(3), 112(3) – Vàng quy đổi theo giá thực hiện
            Có TK131 – Vàng quy đổi theo giá ghi sổ kế toán
            Có TK515 – Chênh lệch giá thực hiện lớn hơn giá ghi sổ kế toán

Trên đây là một số nội dung bàn về hạch toán nghiệp vụ mua hàng và bán hàng liên quan đến việc sử dụng vàng trong thanh toán theo hợp đồng quyền chọn mà chúng tôi muốn trao đổi cùng bạn đọc.